Τι πρέπει να κάνω ως άντρας για να βελτιώσω τη γονιμότητά μου;

1. Κρατάω το βάρος μου σε σωστά επίπεδα

Το αυξημένο σωματικό βάρος και η παχυσαρκία επηρεάζουν αρνητικά το σπέρμα. Όταν ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ξεπεράσει το 25-30, υπάρχουν σημαντικές αλλοιώσεις τόσο στην μορφολογία των σπερματοζωαρίων όσο και στο γενετικό υλικό (DNA) που μεταφέρουν. Η παχυσαρκία επίσης διαταράσσει την παραγωγή και έκκριση των σεξουαλικών ορμονών. Σε ορισμένες μελέτες έχει φανεί μειωμένη γονιμότητα όχι μόνο σε παχύσαρκους, αλλά και σε άντρες με πολύ χαμηλό ΔΜΣ.

2. Κόβω το κάπνισμα (και άλλες ουσίες)

Το κάπνισμα και οι εισπνεόμενες ουσίες προκαλούν οξειδωτικό stress και βλάπτουν τη γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος (κι αυτό δεν φαίνεται πάντα στο απλό σπερμοδιάγραμμα). Δηλαδή ακόμα και αν το σπερμοδιάγραμμα φαίνεται φυσιολογικό, το κάπνισμα μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει ζημιά στο γενετικό υλικό (DNA) των σπερματοζωαρίων κι αυτό μπορεί να φανεί μόνο σε εξειδικευμένες εξετάσεις (π.χ. εξετάσεις που ελέγχουν τον κατακερματισμό του DNA του σπέρματος – sperm DNA fragmentation).

Οι επιπτώσεις του καπνίσματος είναι ακόμα πιο σημαντικές στους άντρες που δεν έχουν φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα, αφού το κάπνισμα μειώνει τον αριθμό και την κινητικότητα και επιδεινώνει τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Παρόμοια επίδραση στο σπέρμα έχει και το παθητικό κάπνισμα.

Επιπλέον, η μαριχουάνα, η κάνναβη, η ηρωίνη και η κοκαΐνη επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα, αφού μειώνουν την κινητικότητα και διαταράσσουν τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Το αλκοόλ έχει επίσης συνδεθεί με βλάβες στα σπερματοζωάρια, με αποτέλεσμα μειωμένη ποιότητα σπέρματος.

Αλλά υπάρχει ελπίδα!

Έχει αποδειχτεί ότι η διακοπή του καπνίσματος και της χρήσης ουσιών μπορεί να αναστρέψει αυτήν την κατάσταση και να βελτιώσει το σπέρμα.

3. Περιορίζω τον καφέ και το αλκοόλ

Μελέτες έχουν δείξει ότι η καφεΐνη, όπως και το αλκοόλ, σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλα χρονικά διαστήματα, έχουν αρνητική επίδραση τόσο στην παραγωγή όσο και στην ποιότητα του σπέρματος.

4. Περιορίζω τη χρήση του κινητού

Υπάρχουν πολλές μελέτες τα τελευταία χρόνια που συνδέουν την υπερβολική έκθεση σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (που εκπέμπεται από τα κινητά τηλέφωνα) με τη γονιμοποιητική ικανότητα των αντρών. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες μελέτες προκειμένου να μάθουμε πόση είναι η ΔΙΑΡΚΕΙΑ της έκθεσης στην ακτινοβολία του κινητού που επηρεάζει το σπέρμα. Βέβαια, είναι ήδη γνωστό πως κάθε είδους έντονη και πολύωρη ακτινοβολία μπορεί να βλάψει την παραγωγή των σπερματοζωαρίων.

Αυτός, εξάλλου, είναι και ο λόγος για τον οποίο συστήνεται η κρυοσυντήρηση του σπέρματος των αντρών με καρκίνο πριν από την έναρξη της θεραπείας τους (η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία είναι αποδεδειγμένο ότι καταστρέφουν το σπέρμα).

5. Φροντίζω τη διατροφή μου

Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την αναπαραγωγική υγεία του άντρα. Αντιοξειδωτική δράση έχουν οι πλούσιες τροφές σε:

• Βιταμίνη C (εσπεριδοειδή, μπρόκολα, πιπεριές, φράουλες, ακτινίδια)
• Βιταμίνη Ε (φυτικά έλαια, ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια)
• Ωμέγα 3 λιπαρά (σολομός, σαρδέλα, ρέγγα, σκουμπρί, καρύδια, πράσινα λαχανικά)
• Ψευδάργυρος (συκώτι, κρέας, στρείδια, μανιτάρια, μπανάνες, όσπρια, ξηροί καρποί, εμπλουτισμένα δημητριακά)
• Σελήνιο (λαχανικά, μαγιά μπύρας, φύτρο σταριού)
• Φολικό οξύ (φακές, πράσινα λαχανικά, εσπεριδοειδή, σπαράγγια, φασόλια, μπρόκολο, αβοκάντο)
• Τέλος, τα φασόλια και οι αγκινάρες έχουν επίσης υψηλές συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών.

6. Σταματάω τα αναβολικά

Τα αναβολικά (και ιδιαίτερα η λήψη τεστοστερόνης) διακόπτουν την παραγωγή σπέρματος και μειώνουν την φυσική έκκριση τεστοστερόνης από το σώμα. Η μακροχρόνια χρήση των αναβολικών προκαλεί ατροφία των όρχεων, γυναικομαστία και επιδείνωση της ποιότητας του σπέρματος (πιθανώς μη αναστρέψιμη).

7. Προσέχω τη θερμοκρασία των όρχεων

Ενώ οι ωοθήκες στις γυναίκες βρίσκονται προστατευμένες στο εσωτερικό του σώματός τους, οι όρχεις στους άντρες βρίσκονται έξω από το σώμα. Κι αυτό επειδή η θερμοκρασία των όρχεων πρέπει να είναι χαμηλότερη από αυτήν του υπόλοιπου σώματος, για να λειτουργούν σωστά. Έτσι, οτιδήποτε διαταράσσει αυτήν τη διαφορά θερμοκρασίας, μπορεί να βλάψει την αντρική γονιμότητα (γι’ αυτό και στα παιδιά που έχουν κρυψορχία -οι όρχεις δεν ‘κατεβαίνουν’ φυσιολογικά και παραμένουν μέσα στην κοιλιά αντί να κατέβουν στο όσχεο- πρέπει να γίνει επέμβαση νωρίς για να κατέβουν οι όρχεις στη φυσιολογική τους θέση). Παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τη θερμοκρασία των όρχεων είναι οι εξής:

• Παχυσαρκία
• Παρατεταμένη καθιστική εργασία (π.χ. ταξιτζήδες, φορτηγατζήδες)
• Εργασία σε πολύ θερμό περιβάλλον (π.χ. φούρνοι, κεραμοποιεία)
• Υπερβολικά στενά εσώρουχα που φέρνουν τους όρχεις σε στενή επαφή με το θερμότερο ανθρώπινο σώμα
• Χρήση σάουνας ή θερμών λουτρών
• Πολύ στενά παντελόνια
• Πολύωρη χρήση των laptops στα γόνατα

8. Εξετάζομαι για λοιμώξεις

Υπογονιμότητα μπορούν να προκαλέσουν τόσο τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα όσο και η ύπαρξη πιο αθώων μικροοργανισμών όπως το ουρεόπλασμα.

Η ύπαρξη αυτών των μικροβίων ή οι φλεγμονές των γεννητικών οργάνων (π.χ. προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα) μπορεί να προκαλέσουν αλλαγή στην ποιότητα του σπέρματος ή ακόμα και απόφραξη των σπερματικών πόρων (με αποτέλεσμα αποφρακτική αζωοσπερμία).

Πολλές φορές, οι λοιμώξεις αυτές δίνουν ελάχιστα συμπτώματα. Γι’ αυτό πρέπει κάθε ασυνήθιστη ενόχληση στη γενετική περιοχή να διερευνάται από ειδικό.

9. Αποφεύγω τους τραυματισμούς των γεννητικών οργάνων

Μπορεί όλοι να μιλούν για τη σημασία της άσκησης στη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης, ωστόσο η αντρική γονιμότητα και πιο συγκεκριμένα οι όρχεις μπορεί να τραυματιστούν κατά τη διάρκεια αθλημάτων, όπως οι πολεμικές τέχνες, η ποδηλασία και η ιππασία, εφόσον οι όρχεις δεν προστατεύονται.

Αυτό μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες στη γονιμοποιητική ικανότητα των αντρών. Η χρήση σπασουάρ (ένα ειδικού τύπου εσώρουχο) προστατεύει τους όρχεις κατά την άσκηση.

10. Αντιμετωπίζω την κιρσοκήλη

Η κιρσοκήλη είναι ένα πολύ συχνό και ύπουλο αίτιο υπογονιμότητας, καθώς συνήθως δε δίνει συμπτώματα. Πρόκειται για διάταση και ανεπάρκεια των φλεβών των όρχεων (αντίστοιχο με τους κιρσούς στα κάτω άκρα), με αποτέλεσμα διαταραχή της λειτουργίας τους.

Η κιρσοκήλη επιδρά αργά στην ποιότητα του σπέρματος, γι αυτό και πολλοί άντρες με κιρσοκήλη δεν θα έχουν πρόβλημα εάν προσπαθήσουν να τεκνοποιήσουν σε νεαρή ηλικία. Η αντιμετώπιση της κιρσοκήλης είναι μόνο χειρουργική. Τα αποτελέσματα της επέμβασης στο σπέρμα εξαρτώνται από το πόσο έχει ήδη επηρεαστεί το σπέρμα πριν από την επέμβαση.

11. Λαμβάνω υπόψη την ηλικία μου

Αν και οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η επίδραση της ηλικίας στη γονιμότητα αφορά μόνο τις γυναίκες, αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές. Το σπέρμα χειροτερεύει με τα χρόνια και μελέτες από τράπεζες σπέρματος έχουν δείξει ότι μετά τα 40 έτη η μείωση της ποιότητας είναι αισθητή.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ένας άντρας στα 50 ή 60 δεν μπορεί να γονιμοποιήσει, αλλά σίγουρα θα είναι πιο δύσκολη η σύλληψη.

Αυτό, φυσικά, εξαρτάται από τη γενικότερη υγεία του άντρα.

Εδώ κρύβεται και η απάντηση στην τυπική ερώτηση των αντρών που έχουν τεκνοποιήσει στο παρελθόν, αλλά 10 ή 15 χρόνια μετά τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού παρουσιάζουν πρόβλημα γονιμότητας και αναρωτιούνται γιατί να συμβαίνει αυτό. Απλά έχουν μεγαλώσει και η γενικότερη υγεία τους δεν είναι το ίδιο καλή.

12. Προφυλάσσομαι από επιβλαβείς περιβαλλοντικούς παράγοντες

Περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. ρύπανση των πόλεων) μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα, όπως χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων. Μελέτες έχουν αποδείξει χειροτέρευση της ποιότητας του σπέρματος στα τελευταία 40-60 χρόνια. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο μέσος σημερινός άντρας έχει τα μισά σπερματοζωάρια σε σχέση με τον παππού του! Πού αποδίδεται αυτό;

Διάφοροι ρυπαντικοί παράγοντες έχουν μια οιστρογονική επίδραση στην παραγωγή σπέρματος και ως εκ τούτου στην γονιμότητα. Μερικές από τις ουσίες που έχουν αποδειχθεί ότι μπορούν να λειτουργήσουν ανασταλτικά στην γονιμότητα είναι τα παρασιτοκτόνα, τα οποία δυστυχώς χρησιμοποιούνται πολύ στις καλλιέργειες. Επομένως, ο σχολαστικός καθαρισμός φρούτων και λαχανικών είναι απαραίτητος.

Τελευταίες μελέτες, επίσης, έχουν δείξει πως ο ζεστός καφές που σερβίρεται σε πλαστικά ποτήρια, προκαλεί την παραγωγή οιστρογόνων, που με καθημερινή συχνή χρήση βλάπτουν τη γονιμότητα.

Ένας άλλος σημαντικός αρνητικός παράγοντας στη σπερματογένεση είναι τα λιπάσματα και η χρήση ορμονών στην τροφική αλυσίδα. Επομένως, η ελάττωση κατανάλωσης ζωικών προϊόντων είναι ένα βήμα προς την καλύτερη γονιμότητα και υγεία.

Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί σε μελέτες για αρνητική επίδραση στην γονιμότητα καταγράφονται παρακάτω:

• Τεχνητά αρωματικά χώρου
• Αλουμινόχαρτο
• Συντηρητικά τροφών
• Ναφθαλίνη
• Ασετόν και νέφτι
• Υγρό φωτοτυπικού μηχανήματος
• Κονσέρβες
• Μόλυβδος και άλλες τοξικές ουσίες

13. Προσέχω τι φάρμακα παίρνω

Κάποια φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ποσότητα και ποιότητα του σπέρματος (π.χ. ανταγωνιστές ασβεστίου, νιτροφουραντοϊνη, σουλφασαλαζίνη, αντικαρκινικά, αντιμυκητιασικά).